U posebnom odjeljku Ustava Crne Gore definisana su manjinska prava i slobode. Propisano je da se pripadnicima manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica jemče sva prava i slobode koje mogu koristiti pojedinačno ili u zajednici sa drugima. Prvenstveno je garantovana sloboda izražavanja, čuvanje, razvijanje i javno ispoljavanje nacionalne, etničke, kulturne i vjerske posebnosti kao i izbor, upotreba i javno isticanje nacionalnih simbola i obilježavanje nacionalnih praznika.
Pripadnici manjina imaju pravo na upotrebu svog jezika i pisma u privatnoj, javnoj i službenoj upotrebi kao i na školovanje na svom jeziku i pismu u državnim ustanovama i da nastavni programi obuhvataju istoriju i kulturu manjinskih naroda i drugih manjiskih nacionalnih zajednica. Takođe, imaju pravo da se u sredinama sa značajnim učešćem u stanovništvu, organi lokalne samouprave, državni i sudski organi sprovode postupak i na jeziku manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica.
Imaju pravo da osnivaju prosvjetna, kulturna i vjerska udruženja uz materijalnu pomoć države.
Imaju pravo da sopstveno ime i prezime upisuju i koriste na svom jeziku u službenim ispravama kao i da u sredinama sa značajnim učešćem u stanovništvu, tradicionalni lokalni nazivi, imena ulica i naselja, kao i topografske oznake budu ispisani i na jeziku manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica.
Manjinski narodi i druge manjinske nacionalne zajednice imaju pravo na autentičnu zastupljenost u Skupštini Crne Gore i skupštinama jedinica lokalnih samouprava u kojima čine značajan dio stanovništva, shodno principu afirmativne akcije kao i na srazmjernu zastupljenost u javnim službama, organima državne vlasti i lokalnim samoupravama.
Ustavom im je garantovano i pravo informisanja na svom jeziku, uspostavljanje i održavanje kontakata sa građanima i udruženjima van Crne Gore koji imaju zajedničko nacionalno i etničko porijeklo, kulturno-istorijsko nasljeđe i vjerska ubjeđenja kao i osnivanje savjeta za zaštitu i unapređenje posebnih prava.
Nasilna asimilacija manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica je zabranjena i država je dužna da ih štiti od svih oblika nasilne asimilacije.
Nezavisni i samostalni organ koji preduzima mjere za zaštitu ljudskih prava i sloboda je Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore. Vrši svoju funkciju na osnovu Ustava, zakona i potvrđenih međunarodnih ugovora pridržavajući se načela pravde i pravičnosti. Zaštitnik se imenuje na period od šest godina i može biti razriješen u slučajevima propisanim zakonom.
B.P.